Nằm ven hồ Bán Nguyệt phong cảnh hữu tình, mặt nước trong xanh phẳng lặng, bốn bề cây xanh râm mát, di tích Đền Mẫu - phường Quang Trung - Thị xã Hưng Yên - tỉnh Hưng Yên trở nên hài hoà sinh động mà lại trang nghiêm.
1- VỊ TRÍ ĐỊA LÍ:
Vào cuối thế kỉ thứ 13, khi ấy dải đất thuộc Phố Hiến chạy dài theo sông Hồng ( Trần Nam Sơn) gồm 6 xã thuộc Thượng Tam Đằng và Hạ Tam Hoa
- Thượng Tam Đằng gồm các xã: Xích Đằng, Đằng Châu và Kim Đằng.
- Hạ Tam Hoa gồm các xã: Hoa Điệp, Hoa Cái Và Hoa Dương.
Đền Mẫu thuộc xã Hoa Dương.
Phố Hiến khi ấy còn là cửa biển, có một cái vịnh lấn sâu vào đất liền ( còn được gọi là doi biển) ngày
nay doi biển chỉ còn lại một hồ nhỏ người ta gọi là HỒ BÁN NGUYỆT ở đối diện ĐỀN MẪU
HUYỀN THOẠI MẪU HOA DƯƠNG:
Vào khoảng năm 1279, quân Nguyên Mông xâm lược Tống. Triều đình nhà Tống thất thủ và rút chạy khỏi kinh thành.
Khi bị dồn đuổi đến sát bờ biển, nhà vua cùng các quần thần, thê thiếp liền nhảy xuống biển tự sát.
Thi thể của vua và các quan quân khác hầu hết đều trôi dạt về Cửa Cờn Môn ( thuộc tỉnh Nghệ An), còn thi thể của Dương Quý Phi thì trôi ngược về cửa biển Phố Hiến ( thuộc tỉnh Hưng Yên)
Theo Đại Nam nhất thống chí thì Dương Quý Phi là vợ vua Tống Đế Binh ( Trung Quốc)
Đêm nọ, lão đánh cá làng Hoa Dương nằm mộng thấy một Thần nhân đến và bảo rằng:
- Mau dậy đi! Hãy ra cửa bể đưa quý nhân vào bờ.
Đêm đó, trời mưa lâm thâm, ông lão bèn khoác chiếc áo tơi, xách đèn chai đi về phía bờ biển.
Bỗng có cái gì đập rất mạnh vào chiếc đèn chai khiến nó bị vỡ " choang", bốn bề trở nên
tối đen như mực.
Ông lão bèn quỳ xuống, hướng về trời cao mà khấn rằng:
- Thần nhân báo mộng cho con ra đây tìm Người, nhưng bây giờ, đèn của con bị vỡ rồi,
trời lại tối tăm thế này thì con không thể... Xin thần nhân có linh thiêng hãy hiển linh để soi đường chỉ lối cho con...
Ông lão vừa dứt lời thì phương đông bỗng bừng sáng, đàn quạ thấy thế tưởng đã là buổi ban mai liền vỗ cánh bay ra biển đông và...trước mặt ông lão là thi thể của Dương Quý Phi vẫn còn nguyên vẹn cả xiêm y của Người.
Dân gian nói rằng: Hằng đêm, khi nước thủy triều dâng thì "đàn quạ thần" ấy bay về lấy thân mình che kín thi thể của Mẫu để không bị sóng cuốn đi, còn ban ngày khi thủy triều rút, chúng lại bay ra biển khơi kiếm mồi và sinh sống.
Ông lão quỳ xuống làm lễ rồi lấy chiếc áo tơi gói gọn thi thể Người lại, vùi sâu dưới cát và
lấy cát vun thành một nấm mộ nhỏ.
Sau đó, ông về nhà lấy nhang ra thắp và khấn vái.
Từ đó về sau, ngày nào cũng vậy trước khi ra biển đánh cá, ông lão lại đến trước mộ Mẫu để thắp hương cầu đảo.
Quả nhiên, ông được Mẫu phù hộ nên cuộc sống của ông ngày càng trở nên khấm khá.
Dân làng thấy chuyện lạ ấy thì gặp ông để hỏi thăm và ông đã kể lại cho họ nghe câu chuyện của mình.
Người dân liền học theo ông lão, họ thường đến mộ Mẫu thắp hương trước khi ra biển và tất cả mọi người đều được sở cầu như ý.
Sau đó, người dân ở đây đã quyên góp tiền để xây ngôi miếu nhỏ thờ Mẫu.
Ngôi miếu ấy nằm giữa cồn cát nhỏ giữa hồ Bán Nguyệt.
Khoảng thời gian đó, có viên thái giám họ Du, người hầu cận vua Tống Đế Bình , năm xưa đã cùng hoàng thượng và các quan quân nhảy xuống biển , nhưng ông lại trôi dạt vào đảo Hải Nam và được ngư dân ở đây cứu sống. Sau đó, ông quay về hầu cận đức vua là hậu duệ chủ nhân cũ của mình.
Đêm nọ, ông được Dương Quý Phi về báo mộng:
- Ta đang nằm ở nước An Nam, trấn Nam Sơn ( Phố Hiến), nơi có CỬU LONG TRANH CHÂU
( chín rồng chầu ngọc)- đó là dải cát ven biển. Ngươi hãy mau sang đó đưa ta vào bờ.
Ngay sau đó, thái giám họ Du đã mang theo thầy địa lí sang nước ta, đến Phố Hiến và tìm được hài cốt của Mẫu.
Thầy địa lí đã yểm 7 con rồng phía đuôi (vùng Triều Dương trở xuống)
Chỉ còn lại 2 con:
- Một là ở Đình Hiến
- Hai là ở đền Mẫu bây giờ ( trong cung cấm)
Viên ngọc nọ chính là giếng Vòng Cung nằm ở cuối hồ Bán Nguyệt.
Thái giám họ Du đã mang hài cốt của Mẫu về đặt ở họng rồng ( trong cung cấm bây giờ),
xây đền thờ Mẫu và đặt tên là HOA DƯƠNG LINH TỪ- Đó là ĐỀN MẪU HOA DƯƠNG ngày nay.
Trong cung cấm còn có một giếng nhỏ ( gọi là Giếng Thiên), nước ở đó trong vắt khi vơi khi đầy nhưng không bao giờ bị khô kiệt cả.
Về sau, người ta đã lấp giếng, san phẳng và lát nền bằng gạch men lên đó.
Ông thái giám họ Du đã ở lại Đình Hiến để hàng ngày lên đền Mãu hầu cận Người.
Ngôi miêu nhỏ giữa hồ Bán Nguyệt về sau đã bị phá đi và dựng cột cờ ở đó.
Theo “Đại Nam nhất thống chí” Đền Mẫu xây dựng vào thời Trần Nhân Tông, niên hiệu Thiệu Bảo niên (1279). Trải qua các triều đại, Đền đều được trùng tu.
Năm Thành Thái thứ 8 (1896), Đền Mẫu được trùng tu lớn có quy mô như ngày nay.
TRUYỀN THUYẾT VỀ THÁNH MẪU HIỂN LINH GIÚP VUA TRẦN ANH TÔNG ( NIÊN HIỆU HƯNG LONG THỨ 2- 1294 ) KHI NGÀI THÂN CHINH ĐI CHINH PHẠT CHIÊM THÀNH.
Thuở đó, vua Trần Anh Tông đem quân qua Trấn Nam Sơn đã nghỉ chân ở Phố Hiến.
Vào một đêm trăng sáng, ngài cho thuyền dạo trên sông, trong lúc ngủ thiếp đi đã mộng thấy một thần nữ hiện lên và nói rằng:
- Ta là thần nữ ở Hoa Dương Linh Từ. Ngài hãy cho chi em ta theo giết giặc. Ta sẽ giúp ngài giành thắng lợi
Đức vua liền đáp:
- Được. Nếu đúng như lời Người nói thì sau khi chiến thắng, trẫm sẽ lệnh cho quan lại địa phương tôn tạo ngôi đền này to đẹp hơn.
Quả đúng như lời hứa hẹn, sau khi thắng lợi trở về vua Trần Anh Tông đã lệnh cho quan lại địa phương xây đựng ngôi đền khang trang, tố hảo:
- Xây thêm 2 dãy giải vũ ( tả hữu), 2 cung thờ Tứ Phủ, gian giữa thờ hội đồng các quan và gian ngoài cùng là gian đại bái ( hiện nay thờ Phật)
Năm 1990, Đền Mẫu đã được Bộ VHTT công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật.
TRUYỀN THUYẾT VỀ CÂY ĐA:
Sau khi đền mẫu được tu tạo xong, khoảng trước sân đền là nơi chim chóc về tụ hội ríu rít hót ca.
Chúng tha quả về ăn rồi hạt được gieo xuống đất đã mọc lên một cây đa và một cây xanh.
Phía trên ngọn cây đa có một cái hốc, lá rơi xuống tạo thành mùn, chim chóc lại tha hạt về và mọc lên một cây bàng trên cái hốc đó.
Trước cung tứ phủ có một cây sung, cây đa ngả sang đó, buông một chùm rễ tạo thành một chân.
Cây đa lại buông một chùm rễ về phía còn lại của đền ( trước cung Tứ Phủ) tạo thêm một chân nữa.
Và như thế cây đa hơn bảy trăm năm tuổi ấy đã vững chãi như thế kiềng ba chân.
TRUYỀN THUYẾT VỀ TIẾNG SÉT LONG TRỜI LỞ ĐẤT KHIẾN TÊN SĨ QUAN NHẬT BẢN RỤNG RỜI KHIẾP ĐẢM
Vào khoảng giữa năm 1945-1946, quân Nhật khi ấy đang chiếm đóng nước ta.
Một bữa, tên sĩ quan Nhật đến đền Mẫu, hắn bắt thủ nhang bản đền phải dọn cung đại bãi để chúng đến đó ăn ở.
Lúc ý, tầm 9- 10 giờ sáng, hắn đang cầm gươm dài sáng loáng đốc thúc bà thủ từ thu dọn đồ cúng tế thì bỗng một tiếng sét nổ long trời lở đất, làm cho thanh gươm trong tay tên sĩ quan và cả mũ trên đầu hắn cùng rơi xuống đất. Viên sĩ quan và binh lính của hắn thấy thế kĩnh hãi ù té chạy khỏi đền
Từ đó trở đi, không một kẻ ngang tàng bạo ngược nào dám tới đây quậy phá đền Mẫu nữa.
TRUYỀN THUYẾT VỀ THÁNH HOÀNG LÀNG HOA DƯƠNG
Khi bãi biển bồi đắp thành đất liền, người Hoa Kiều và người của một số nước lân cận đến đây sinh sống, lập nghiệp.
Bãi cảng bị bồi lấp nên nghề cá mất dần, khiến cho phần lớn người dân ở đây mất luôn kế sinh sai.
Viên thái giám họ Du ( khi ấy đang sống ở Đình Hiến) đã dạy cho họ cách trồng dâu nuôi tăm, dệt vải, trồng cây ăn quả ( đặc biệt là trồng nhãn lồng- đăc sản của tỉnh Hưng Yên).
Ông còn dạy cho họ biết nấu chè long nhãn... một loại chè ngon nổi tiếng chỉ có ở Phố Hiến.
Nhờ thế mà người dân ở đây dù không còn ra biển đánh bắt nhưng cuộc sống của họ vẫn no ấm, đủ đầy.
Sau khi vị thái giám qua đời, dân ở đây đã tôn ông là THÁNH HOÀNG LÀNG và ông được thờ ở Đình Hiến.
Làng Hoa Dương sau đổi thành làng Mậu Dương ( mậu có nghĩa là nhiều đất) vì chữ Hoa phạm húy tên của Thánh Mẫu.
LỄ HỘI
- Ngày 9-3 âm lịch thì trồng kiệu ở Đình Hiến
- Ngày 10- 3 là ngày khai hội
- Lễ hội kết thúc vào ngày 15 -3.âm lịch.
Ở đây còn có tục lệ THAY ÁO MẪU được tiến hành vào ngày rằm thắng 7 âm lịch hàng năm.
P/S:
Câu chuyện được ghi lại theo lời kể của thầy Đoàn Hùng Việt [ thầy chuyên dịch và tán thẻ đền Mẫu], là truyền nhân đời thứ 7 của họ Đoàn hiện đang ngụ tại số 53 Phạm Ngũ Lão, phường Quang Trung, thành phố Hưng Yên.
Số đt: 0983796133
------------
1- GEOGRAPHICAL LOCATION:
At the end of the th century
Lying on the banks of the Crescent Lake, the scenery is charming, the water is clear and calm, four shady green surfaces, the Hoa Duong Mother Goddess temple, Quang Trung Ward - Hung Yen Town - Hung Yen Province become harmoniously lively and solemn .
1- GEOGRAPHICAL LOCATION:
At the end of the 13th century, the strip of Pho Hien followed the Red River (Tran Nam Son), consisting of 6 communes of Thuong Tam Dang and Ha Tam Hoa.
- Thuong Tam Dang consists of: Xich Dang, Dang Chau and Kim Dang communes.
- Ha Tam Hoa consists of communes: Hoa Diep, Hoa Cai and Hoa Duong.
Mau Temple is in Hoa Duong commune.
Hien Street at that time was still a seaport with a bay encroaching on the mainland (also known as sea promontory)
Nowadays, there is only a small lake left in the sea, it is called the crescent lake, opposite the Hoa Duong Mother Goddess temple
LEGENDS OF HOA DUONG:
Around 1279, the Mongols invaded the Tong. The Tong court fell and fled the capital.
When being chased to the coast, the king and his gods, concubines jumped into the sea to kill themselves.
The bodies of the king and the other army mostly drifted to Cua Mon Gate (in Nghe An province), and the bodies of Duong Quy Phi floated back to Pho Hien estuary (in Hung Yen province).
According to Dai Nam, it is agreed that Duong Quy Phi was the wife of King Tong De Binh (China).
One night, a fisherman from Hoa Duong village dreamed that a God came and said:
- Hurry up! Go to the tank door to take me to the shore.
That night, when it rained heavily, the old man put on his robe and took the bottle lamp to the beach.
Suddenly something hit the bottle lamp so hard that it broke, "bang", four sides become
pitch black.
The old man knelt down and looked toward the sky, saying,
- The god dreams for me to come here to find you, but now, my lamp is broken,
If it's dark again, I can't ... Please, holy spirit, be holy to show me the way ...
The old man had just finished his words when the Epast suddenly brightened, the crows saw that they thought it was morning and flapped his wings to fly to the East Sea and ... in front of the old man, the body of Duong Quy Phi was still intact.
The Folk said: Every night, when the tide rose, the flock of crow flew back to cover Duong Quy Phi's body in order for the body not to be swept away, but during the day when the tide receded, they flew out again. They hunted for food and lived.
The old man knelt down and took the ceremony and took the cloak to wrap his body, buried deep in the sand and
Using sand to make a small grave.
After that, he went home to get incense and lit it.
From then on, every day before going to the sea to fish, the old man came to the mother goddess's tomb to burn incense for luck.
As expected, he was blessed by the Mother Goddess, so his life became better and better.
The villagers saw the strange thing and met him to inquire and he told them his story.
People immediately followed the old man, who often went to the Mother Goddess' tomb to burn incense before going to the beach and everyone was satisfied with their wishes.
Later, people here donated money to build a small temple to worship the mother goddess.
Around that time, the eunuch, Du, a servant of King Tong De Binh, once jumped with the king and his officers in the past, but he drifted into Hainan island and was rescued by the fishermen here. living. Afterwards, he returned to become the king's servant, descended from his former master.
The other night, he was dreamt of Duong Quy Phi:
- I am lying in An Nam, Nam Son town (Pho Hien), where there is CUU LONG TRANH CHAU
(nine dragons adorn pearls) - it's the coastal sandy strip. Hurry up and take me to the shore.
Soon after, the eunuch surnamed Du brought a geography teacher to our country, went to Pho Hien and found the mother goddess' remains.
The geologist covered 7 dragons on the tail (Trieu Duong area and below)
Only 2 left:
- One is at Dinh Hien
- The second is at the mother goddess' temple now (in the forbidden palace)
The other gem is the Vong Cung well located at the end of the Crescent Lake.
Eunuch Du brought the remains of the mother goddess to be placed in the dragon's throat (in the palace now),
built the temple and named it HOA DUONG LINH Tu - that's the HOA DUONG Mother Goddess today.
After that, he stayed in Dinh Hien in order to serve the mother goddess daily.
According to "Dai Nam Nhat Thong Chi", the Mother Goddess' Temple was built during the period of Tran Nhan Tong's reign (1279). Throughout the dynasties, the Temple was restored.
In the 8th year of Thanh Thai reign (1896), the Temple was restored to a large scale as today.
THE STORY OF THE HOLY SPIRIT OF THE MOTHER GODDESS HELPING THE TRAN ANH TRAN
At that time, King Tran Anh Tong brought troops to Tran Nam Son and stopped at Pho Hien.
On a moonlit night, he took a boat for a walk on the river, falling asleep and dreamed of a goddess appearing and saying:
- I am the goddess in Hoa Duong Linh Tu. Please let me follow you to kill the enemy. I will help you win
The king immediately replied:
- OK. If true to what he said, after winning, I will order the local officials to make this temple bigger.
As promised, after returning to King Tran Anh Tong, he ordered the local officials to build a spacious and good temple:
- Constructing 2 more dancing ranges (left), 2 worshiping palaces of Tu Phu, the middle worshipping the council of mandarins and the outermost space is the worship space (currently worshiping Buddha)
In 1990, the mother goddess' Temple was recognized by the Ministry of Culture and Sports as an artistic architectural monument.
LEGENDS ON THE BANYAN TREE
After the mother goddess' temple was completed, the front yard of the temple is where birds gather to sing.
They ate fruit and then the seeds sown into the ground sprouted a banyan tree and a green tree.
At the top of the banyan tree, there was a niche, the leaves fell down to form humus, the birds returned the seeds, and sprouted an eagletree on that hole.
In front of the palace, there was a sycamore tree, and the banyan tree leaned there, releasing a cluster of roots to form a leg.
The banyan tree released a bunch of roots to the other side of the temple (in front of the Tu Phu palace) to create one more leg.
And so the banyan tree more than seven hundred years old was as sturdy as a tripod.
LEGENDS ON LONG LIGHTNING IN THE LAND MAKING THE JAPANESE GENERAL SCARED TO DEATH
Around the middle of 1945-1946, Japanese troops were occupying our country at that time.
One day, the Japanese officer came to the temple, and he forced all the villagers to clean the palace so that they could live there.
At that time, around 9-10 am, he was holding a long, bright sword, urging the lady to clean up the sacrifices when suddenly a thundering explosion broke the earth, causing the sword in the officer's hand and the hat. all over his head fell to the ground. The officer and his soldiers saw the panicked fear and fled from the temple
From then on, no tyrant would dare come here and destroy the temple again
THE LEGEND OF THE QUANG HOANG HOA DUONG
When the beach accreted to the mainland, overseas Chinese and people from some neighboring countries came here to live and settle down.
The port yard has been filled up, so the fishery lost, causing the majority of people here to lose their livelihoods.
The eunuch of the Du family (then living in Dinh Hien) taught them how to grow strawberries, weave litchi, and grow fruit trees (especially longan - specialty of Hung Yen province).
He also taught them how to cook longan tea ... a famous tea only in Pho Hien.
Thanks to that, although the people here no longer go to the sea, their lives are still full and full.
After the eunuch died, the people here worshiped him as the The saint of the village and he was worshiped in Dinh Hien.
Hoa Duong village later changed to Mau Duong village (Mau means a lot of land) because the Chinese word violated the name of the Holy Mother.
FESTIVAL
- On 9-3 lunar calendar, palanquin in Dinh Hien
- March 10 is the opening day
- The festival ends on March 15.
There is also a CLOTHING CHANGE OF THE MOTHER GODDESS which is conducted on the full moon day of the 7th lunar year
P / S:
The story is recorded according to the story of Doan Hung Viet [the translator and dispensers of Hoa Duong Goddess' temple], the 7th generation of the Doan family currently living at 53 Pham Ngu Lao, Quang Trung Ward, Hung City. Yen.
Phone number: 0983796133
